Kraniosinostoz
Kraniosinostoz bir və ya bir neçə kəllə sümüyünün oynaqlarının (tikişlərinin) yeni doğulmuş körpədə gözləniləndən tez bağlanması və ossifikasiyasıdır. Bu erkən sümükləşən sturler kəllə böyümə modelini, gözlənilən böyümə modelini dəyişir. Kəllə sümüyü sümükləşmiş tikişə perpendikulyar inkişaf edə bilmədiyi üçün paralel böyüyür. Bu qeyri-formal böyümə bəzən anormal kəllə deformasiyalarına və üz asimmetriyasına səbəb ola bilər. Kraniosinostoz təxminən 2000 diri doğulandan birində baş verir.
Növlər
Skafosefali (dolixosefali): Bu, kəllə sümüyünü orta xəttdə, yuxarıdan öndən arxaya keçən sagittal tikişin vaxtından əvvəl bağlanmasından ibarətdir. O, həmçinin tağlı baş və ya uzanmış baş kimi tanınır. Baş yanlara doğru böyüyə bilmədiyi üçün dar qalır. Kompensasiya üçün koronal tikişin genişlənməsi ön tərəfdə artır (frontal gücləndirmə), arxada isə lambdoid tikiş genişlənməsi aşkar olur (konik).
Triqonosefali: Metopik tikişin vaxtından əvvəl bağlanmasından ibarətdir. Alın kiçikdir, gözlər həmişəkindən daha yaxındır. Yuxarıdan baxdıqda baş üçbucaq şəklindədir. Kompensasiya üçün hər iki tac tikişi böyüdülür.
Plagiosefali: Əyri baş deformasiyası meydana gəlir. Anterior plagiosefaliyada koronal tikişlərdən biri vaxtından əvvəl bağlanır və başda, xüsusən də ön sümükdə asimmetriya yaranır. Posterior plagiosefaliyada lambdoid tikişlərdən biri vaxtından əvvəl bağlanır və baş və oksipital sümükdə (arxa) asimmetriya müşahidə olunur. Kompensasiya üçün, böyümənin dayandığı tərəfin qarşısında həddindən artıq böyümə görünür.
Braxisefaliya hər iki koronal tikişin vaxtından əvvəl bağlanmasından ibarətdir. Buna qısa baş deformasiyası deyilir. Kompensasiya artımı yanal olaraq baş verir.
Pansinostoz: Klinik olaraq üç və ya daha çox tikiş bağlanmasında müşahidə olunur. Mikrosefali tez-tez rast gəlinir. Beyin çatışmazlığı səbəbindən mikrosefaliya (birincili mikrosefaliya) ilə differensial diaqnoz qoyulmalıdır. Birincili mikrosefaliyada araknoid nahiyə böyükdür, çünki kompüter tomoqrafiyasında beyin inkişaf etməmişdir.
Fəsadlar
Uşaqlarda görülən kəllə asimmetriyaları və deformasiyaları həmişə kraniosinostozda müşahidə olunmur.
Xəstədə kraniosinostoz varsa və kəllə sümüyünün böyümə forması və asimmetriyası beyin üçün kifayət qədər yer qoymursa, kəllədaxili təzyiq artaraq görmə qüsurlarına, yemək və yuxu pozğunluğuna, intellektin inkişafının azalmasına səbəb ola bilər.
Səbəblər
Hamiləlik dövründə siqaret çəkmək və müəyyən dərmanlara məruz qalmaq kraniosinostoz riskini artıran ətraf mühit faktorlarıdır. Bəzi hormonal dəyişikliklər kraniosinostoz riskini artıra bilər. Genetik faktorların da sümük böyüməsinə təsir edən molekullar vasitəsilə kraniosinostoza səbəb ola biləcəyi düşünülür.
Diaqnoz
Əsas diaqnoz ətraflı müayinə və sonrakı radioloji müayinələrlə qoyulur. Üçölçülü beyin tomoqrafiyası (KT) radiologiyada qızıl standartdır.
Müalicə
Məqsəd normal kəllə quruluşu yaratmaqdır. Bunun üçün əsas cərrahi texnika vaxtından əvvəl ərimiş bu tikişi çıxarmaq və kəllə şəklini düzəltməkdir. Müalicə müddəti ümumiyyətlə gec körpəlik dövründə, yəni 6-12 aylıq yaş arasında tövsiyə olunur.