Baş Travması
Kəllə-beyin travması, xüsusilə də yol-nəqliyyat hadisələri, hündürlükdən yıxılma, iş qəzaları, hücum və s. kimi baş nahiyəsinin travması nəticəsində kəllə və beyin toxumalarının zədələnməsi nəticəsində inkişaf edən nevroloji xəstəliklərdir. Motosiklet qəzaları və zorakı cinayətlər 15-25 yaş arası gənclər arasında ən çox rast gəlinən səbəblərdir. Yaşı 75-dən yuxarı olan yaşlı insanlar daha çox yıxılma və başına dəymə nəticəsində kəllə-beyin travması alırlar. Odlu silahla bağlı travmalar əsgər və polis kimi peşələrdə ən böyük səbəbdir. Bir yaşdan kiçik xəstələrdə ən böyük səbəb adətən fiziki zorakılıqdır.
Ümumiyyətlə, baş travması ilə təcili yardıma müraciət edən xəstələrin orta hesabla ölümü ilə nəticələnir. Əksər kəllə-beyin travmaları heç bir nəticə verməsə də, kəllə-beyin travması alanların həkim müayinəsindən keçmələri tövsiyə olunur. Baş travması, xüsusilə açıq yaralar, yuxululuq, ardıcıl qusma, qıcolmalar, əl-ayaqlarda zəiflik və duyğu pozğunluğu, görmə və nitq pozğunluğu kimi simptomlardan biri və ya bir neçəsi olan xəstələrdə ağır və həyati təhlükəsi olan qanaxmanın əlaməti ola bilər.
Diaqnoz
Xəstələr diqqətlə müayinə olunduqdan sonra beyin tomoqrafiyası, bəzi hallarda isə beyin maqnit rezonans (MR) MRT çəkilişi tələb oluna bilər. Görüntü nəticələrindən asılı olaraq xəstələrə cərrahi müalicə və ya təqib tələb oluna bilər. Yalnız sümük sınığı olan xəstələrdə müşahidə adətən kifayət etsə də, bəzi qırıqlar nəticəsində sonrakı beyin qanaması ehtimalı ola bilər. Beyin qanamasının növündən və ölçüsündən asılı olaraq görüntüləmədə beyin qanaması olan xəstələrin bəzilərində təcili əməliyyat tələb oluna bilər.
Baş travmasında patologiyalar və müalicə üsulları
Xəstələrdə kəllə-beyin travmasından sonra sümüklərin qırılması, beyin qanaması, beyin toxumasının əzilməsi müşahidə oluna bilər.
Travmatik subaraknoidal qanaxma: ən çox görülən növlərdir. Bunlar beyində subaraknoid təbəqə (orta qişa) ilə pia təbəqəsi (beyni əhatə edən daxili qişa) arasındakı qanaxmalardır. Onlar adətən kiçik həcmli qanaxmalardır. Bu qanaxmalar cərrahi müdaxilə tələb etməsə də, xəstələr izlənməlidir. Çox nadir hallarda, bu cür qanaxma olan xəstələrdə beyində maye yığılması (hidrosefali) inkişaf edə bilər.
Epidural qanaxmalar: Beynin xarici qişası ilə sümük arasında qanaxma. Bu qanaxma olan xəstələrdə müvəqqəti yaxşılaşmadan sonra xəstələrin vəziyyəti birdən pisləşə bilər. Buna görə də onlar çox təhlükəli qanaxmalardır və təcili əməliyyat tələb edirlər.
Subdural qanaxmalar: Beynin ən xarici qişasının altında qanaxma. Bu qanaxma olan xəstələrin həyati təhlükəsi çox yüksək olduğu üçün xəstələr heç bir gecikmə olmadan dərhal əməliyyat edilməlidir.